Kenniscentrum

Dzogchen

Wat is Dzogchen?

Dzogchen (‘Grote Perfectie’, of ‘Grote Volmaaktheid’) is een nonduale leer en beoefening die gericht is op het ontdekken van je diepste, natuurlijke, oorspronkelijke staat van zijn.

In de Nyingma-school, een van de vier belangrijke scholen in het Tibetaans boeddhisme, wordt het als het hoogste pad naar verlichting gezien. Ook in de andere scholen wordt Dzogchen, zij het in mindere mate, gepraktiseerd. De Tibetaanse Bön traditie kent ook een eigen lijn van Dzogchen leraren.

Op rigpawiki (Sogyal Rinpoche) wordt het beschreven als de hart-essentie van alle spirituele paden, en als een manier om de diepste aard van de geest te realiseren – dat wat we werkelijk zijn. Dzogchen wordt gezien als de duidelijkste, meest effectieve en meest relevante manier om dit te realiseren voor de moderne wereld.

De Tergar gemeenschap (Mingyur Rinpoche) beschrijft de Dzogchen-leringen op haar website als een pad van meditatie ‘dat het pure, non-dualistische gewaarzijn onthult (rigpa) dat de ware aard van de geest is’. Zodra we rigpa herkennen, verandert de ervaring van rigpa onze ervaring van gedachten, emoties en perceptie radicaal. Dit brengt een fundamentele verandering aan in de manier waarop we onszelf zien en ons tot de wereld verhouden.

Waar komt de Dzogchen vandaan?

Voor sommige boeddhistische tradities begint de overdracht van Dzogchen met het ontvangen van de overdracht door Garab Dorje tijdens zijn leven, 300 jaar na de dood van Boeddha. Hij was een spiritueel meester, geboren in Oddiyana. Over zijn geboortedatum wordt uiteenlopend gedacht; in elk geval leefde hij in een tijd waarin het Mahayana Boeddhisme al wijd was verbreid. Hij geeft alle transmissies door aan Manjusrimitra. Vanaf hier zijn er twee lineages die allebei uitkomen bij Sri Singha (of Simha), die de leraar zal worden van Vairocana, de bekende Tibetaanse vertaler.

Drie onderwijsmethoden: geest, ruimte en kerninstructies

Manjushrimitra verdeelde de Dzogchen teksten in drie categorieën of series. Het zijn in feite drie onderwijsmethoden met bijbehorende oefeningen. Alle drie zijn ze echter gericht op het leren herkennen of beter gezegd, de realisatie van de ware aard van de werkelijkheid. De drie series zijn:

de serie van geest (Semde): leringen die meer nadruk leggen op de ware of natuurlijke aard van de geest. Hierin maakt de beoefenaar kennis met en ervaart deze aard;
de serie van ruimte (Longde): leringen die de nadruk leggen op ‘vrijheid van inspanning’, de moeiteloosheid die zowel kenmerkend als essentieel is voor de Dzogchen beoefening. Ruimte verwijst naar de oorspronkelijke dimensie van leegte van Zijn;
de serie van geheime of kerninstructie (Menngagde of Mengakde, ook bekend onder de Sanksriet naam Upadesha): ervaringsgerichte instructies die door een gerealiseerde meester worden gegeven om beoefenaars te helpen tot volledige realisatie te komen.

Sinds de zestiger jaren zijn er vele spirituele tradities en leraren in het Westen die op Dzogchen zijn gebaseerd of daardoor zijn geïnspireerd.

Hans Knibbe en Dzogchen

Hans Knibbe, vond in Dzogchen zijn belangrijkste inspiratie voor een Westers, modern pad van verlichte levenskunst: Zijnsoriëntatie.

Hij zegt over Dzogchen: “het is vooral voor moedige, onconventionele mensen. Je kunt de vrijheid die hier ont-dekt wordt niet aan je bestaande manier van zijn plakken. Die lost op in de oorspronkelijke openheid. Je kunt je niet opsmukken met Dzogchen, want je hebt echt helemaal niets om op terug te vallen, of je mee te verhogen. Dzogchen haalt je onderuit, gooit je in de goddelijke wasstraat waar alle vastigheid losgeweekt en opgelost wordt.”